W Polsce widoczne jest niezrozumienie korzyści wynikających z zastosowania w budownictwie technologii drewnianych. Tymczasem w skali globalnej coraz więcej inwestorów wybiera technologie oparte na suchej zabudowie. W obliczu groźby wyczerpania się konwencjonalnych złóż kopalnych oraz słodkiej wody pitnej, coraz większego znaczenia nabierają technologie oparte na materiałach odnawialnych, a do takich należą drewno i materiały drewnopochodne. W obu przypadkach ważne jest – w kontekście ekologicznym – aby drewno pochodziło ze źródeł stosujących zrównoważoną gospodarkę leśną. Jeśli chodzi o materiały drewnopochodne – aby spoiwa i kleje użyte przy ich produkcji były nieszkodliwe dla zdrowia i środowiska, niepalne i zabezpieczały drewniane wióry, drzazgi, zrębki czy wełnę przed wilgocią.
Betonowe myślenie o konstrukcjach szkieletowych
W krajach skandynawskich ok. 90% populacji mieszka w domach drewnianych. W Polsce te proporcje – zgodnie z danymi GUS – są prawie dokładnie odwrotne. Należy wprawdzie skonfrontować te dane z liczbą firm produkujących domy drewniane/szkieletowe, bo wychodzi na to, że każda z nich w roku stawia średnio tylko ok. 2 domów rocznie w kraju. Mimo że większość z nich produkuje na eksport, jest to niemożliwe. Do tego, porównując np. Norwegię do Polski, mamy podobny obszar, ale dużo większe zaludnienie, więc potrzebujemy więcej wielokondygnacyjnych budynków wielorodzinnych, które wymagają zastosowania technologii murowanej. A jeśli wielorodzinne, to i – na jednej fali – jednorodzinne. Tak czy inaczej, domy szkieletowe w Polsce nie cieszą się jeszcze zbyt dużą popularnością, podczas gdy na świecie w technologii szkieletowej buduje się już nawet drapacze chmur. Choć mamy długą tradycję budownictwa drewnianego, w czasach powojennych wpojono nam jedynie słuszne „betonowe myślenie” i do dziś uważamy, że aby konstrukcja była solidna i trwała, należy wszystko zalać betonem.
Domki z kart? Jak solidny jest dom szkieletowy?
Konstrukcje szkieletowe kojarzą się nam głównie z domami budowanymi w USA, które po przejściu huraganu walą się jak domki z kart i w których niegrzeczne dziecko kopniakiem robi dziurę w ścianie. Łatwopalnymi i gnijącymi po awarii instalacji hydraulicznej. Dodatkowo „trapionymi” przez termity i różne gryzonie. Co by nie mówić, takie obrazki nie zachęcają do budowy domu w technologii szkieletowej.
Oczywiście to wszystko prawda, co widzimy na ekranie telewizora, ale trzeba wziąć pod uwagę kilka aspektów:
- W Polsce nie występują huragany i nie wiadomo, co zostałoby po naszych murowanych „domkach” jednorodzinnych po przejściu Katriny.
- Przy silniejszych wiatrach domy zbudowane w tradycyjnej technologii murowanej też się waliły. Wystarczy, że został poderwany od dołu dach skośny lub wiatr uderzył w newralgiczne miejsce w górnej części skosu.
- Jest wiele rodzajów konstrukcji szkieletowych. Te stosowane w USA należą do najmniej solidnych, ale za to do najbardziej znanych, za sprawą popularnych programów telewizyjnych zza wielkiej wody.
Dom szkieletowy czy murowany?
Sektor budowlany odpowiada za 30-40% emisji gazów cieplarnianych. Produkcja stali i betonu pozostawia olbrzymi ślad węglowy. Drewno doskonale wpisuje się w trend budownictwa energooszczędnego i przyjaznego środowisku. W miarę upowszechniania się budynków o wysokiej efektywności energetycznej coraz większą rolę będzie odgrywała energia zużywana na wytworzenie samego materiału. Dziś stawia się na promocję budownictwa energooszczędnego i ekologicznego na wszystkich etapach. Budynki murowane raczej nie wpisują się w najnowsze trendy pod żadnym względem. Konstrukcje szkieletowe oparte są o drewno i materiały drewnopochodne i mają wiele zalet:
- W domach szkieletowych przy niższych kosztach można uzyskać większą energooszczędność, co jest bardzo ważne w kontekście coraz wyższych cen energii i faktu, że konsumpcja energii związanej z budownictwem przekracza 40% światowych dostaw, z czego 80% związane jest z użytkowaniem budynku.
- Domy na konstrukcjach ramowych buduje się znacznie szybciej, a zastosowanie technologii szkieletowej redukuje liczbę pozwoleń, jakie należy uzyskać, aby wystartować z budową i pomyślnie wprowadzić się do nowego domu.
- Technologia szkieletowa umożliwia znaczny stopień prefabrykacji. Powtarzalność ogranicza możliwości powstawania błędów konstrukcyjnych i wykonawczych. Dziś powstają już domy modułowe, które w kilku elementach zostają dostarczone na plac budowy z fabryki.
- Domy szkieletowe są ekologiczne i bardziej ekonomiczne niż murowane. Technologia szkieletowa umożliwia zastosowanie nowoczesnych materiałów do suchej zabudowy, o doskonałych właściwościach termoizolacyjnych i akustycznych, odpornych na działanie wilgoci i ognia.
Rodzaje domów szkieletowych
Jeden dom szkieletowy drugiemu szkieletowemu domowi nierówny. Istnieją trzy główne technologie oparte na suchej zabudowie na szkielecie drewnianym:
- amerykańska
- kanadyjska
- skandynawska
Choć to podobno Amerykanie i Kanadyjczycy wynaleźli i zaczęli stosować technologię opartą na drewnianym szkielecie, prawdą jest, że do perfekcji doprowadzili ją Skandynawowie. Jeśli chodzi o różnice w tych trzech technologiach, to diabeł – jak zwykle – tkwi w szczegółach. Skandynawskie domy szkieletowe łączą w sobie energooszczędność, ekologiczne rozwiązania na wszystkich etapach budowy i użytkowania oraz nieszkodliwość dla zdrowia. Szkielet domu skandynawskiego oparty jest na wyższych przekrojach, a materiały użyte do budowy muszą spełniać rygorystyczne normy związane z niewydzielaniem toksycznych substancji i bezpieczeństwem użytkowników budynku. Przy technologii amerykańsko-kanadyjskiej stawia się głównie na szybkość budowy i względy ekonomiczne. Skandynawski dom drewniany jest solidniejszy, a czy droższy? – Należałoby policzyć, ile kosztuje wymiana spęczniałych i gnijących płyt OSB w przypadku zalania czy wreszcie ile warte jest nasze zdrowie i czy możemy sobie pozwolić na wdychanie „niewielkich ilości” toksycznego formaldehydu z żywic, którymi są spajane płyty OSB…
Dom szkieletowy – co zamiast OSB?
Wydzielająca szkodliwy dla zdrowia formaldehyd, łatwopalna i nieodporna na wilgoć popularna płyta OSB o charakterystycznym zapachu zniechęca do decyzji o budowie domu szkieletowego.
W solidnych domach skandynawskich jako poszycie stosuje się jednak albo drewno, albo nietoksyczne i zapewniające bezpieczeństwo płyty drewnopochodne. Płyty OSB czy MFP do takich nie należą. Na szczęście również w Polsce zauważa się korzyści płynące ze stosowania materiałów wyższej jakości. Są firmy, które stawiają na ekologiczne rozwiązania do konstrukcji szkieletowych i proponują płyty budowlane bez toksycznych dodatków. Firmy budujące solidne drewniane domy szkieletowe powoli rezygnują ze stosowania płyt OSB, na rzecz wysokiej jakości płyt budowlanych:
- cementowo-drzazgowych lub wiórowo-cementowych
- z wełny drzewnej spajanej cementem
- włóknowo-cementowych
- gipsowo-włóknowych.
Ostatnie dwa rodzaje należą do najdroższych rozwiązań i sprawdzają się raczej jako płyty fasadowe. Na poszycie szkieletu idealne są płyty z drewnianych zrębków różnych frakcji czy wełny drzewnej, spajanych cementem portlandzkim. Dodatkiem hydratacyjnym w przypadku tych płyt jest szkło wodne (krzemian sodu), które – delikatnie oblepiając drewno – zapobiega wydostawaniu się do kompozytu naturalnych cukrów, opóźniających proces tężenia cementu z wodą. Również firmy produkujące gotowe ściany i przegrody do budynków modułowych (domów szkieletowych o wyższym stopniu prefabrykacji) stawiają na ekologiczną alternatywę dla płyt OSB, których (sic!) nie można stosować w budynkach wielorodzinnych czy użyteczności publicznej.
Dlaczego konstrukcja drewniana, a nie stalowa?
Istnieją technologie szkieletowe na konstrukcjach stalowych czy żelbetowych, ale w większości przypadków stosuje się szkielety drewniane, do których mocuje się z dwóch stron płyty budowlane, a między nimi materiały izolacyjne. Dlaczego? Jest kilka ważnych ku temu przesłanek:
- W przypadku pożaru konstrukcja drewniana jest stabilniejsza – o wiele dłużej zachowuje sztywność. Odpowiednio obrobiony i obłożony niezapalnymi płytami cementowo-wiórowymi szkielet drewniany wytrzymuje dość długo, natomiast stal narażona na wysokie temperatury szybko mięknie i konstrukcja się wali.
- Drewno ma stabilne parametry przy zmianie temperatury.
- Nie bez znaczenia jest korzystny stosunek ciężaru do wytrzymałości.
- Drewno ma wysokie ciepło właściwe i niski współczynnik przewodzenia ciepła. W miejscu złączeń płyt na słupkach i łatach nie tworzą się mostki termiczne.
- Jest łatwe w obróbce mechanicznej.
- Produkcja stali i betonu zostawia olbrzymi ślad węglowy w przyrodzie, a drewno jest materiałem ekologicznym i odnawialnym.
